Cahil Olmak Kötü Değildir
Biliyorum bu cümle kendi içerisinde dahi eğreti duruyor hatta biraz clickbait havası var ancak gerçekten cehalet sorun edilebilecek bir kavram değildir. “Ignorance is bliss” yani “cehalet mutluluktur” diye klasik bir deyiş vardır. Bu cümlenin çıkış noktasını merak ettim ve Thomas Gray‘e ulaştım. İginçtir Thomas Gray’in “Ode on a Distant Prospect of Eton College” adlı şiirinde kurduğu asıl cümle daha kapsamlı ve tartışmaya açık. Diyor ki “Where ignorance is bliss, ’tis folly to be wise” yani “Cehaletin mutluluk olduğu yerde, bilge olmak aptallıktır“. Temel olarak iki cümle birbiri ile aynı anlamda ancak ilk cümle içerisinde cahile olan övgünün altında net bir iğneleme yatarken ikinci cümlede bilge olanın boşa çabası eleştiriliyor. İlk cümlede hissedilen olumlu gamsızlık, ikinci cümlede yerini boşvermişliğe ve olumsuzluğa bırakıyor.
Hepimiz belirli konularda cahilizdir. Çünkü evrendeki tüm bilgilere ulaşabilmemiz bu yaşam süresi ile mümkün değil. Dolayısı ile bir matematik profesörü sosyal bilimlerde yeterince cahildir. Bir atom mühendisi de inşaat ustalığı konusunda gayet cahil olabilir. Ancak burada bahsetmek istediğim cehalet aslında öğretim temelli değil. Çünkü bu tip cehalet kötü değil doğamızın gereğidir. Herkes belirli konularda uzmanlaşabilir. Herkesin ilgi alanları kısıtlıdır. Dolayısı ile hakkında fikir yürütebileceği konuların aşağı yukarı farkındadır.
Cehaletin yarattığı tahribatın kaynağı cahil olduğunu bilmemek, yeni bilgi ve fikirlere kapalı olmak ve sahip olunan bu bilgisizliği önemsememektir. Cahil olmak kurnazlığa engel teşkil etmiyor. Dolayısı ile cahil kurnazlar, saf cahilleri manipüle ederek güç sahibi olabiliyorlar. Bunu da cehaleti yücelterek, kişiyi bilgiden ve doğru eğitimden yoksun bırakarak, kişinin potansiyelini fayda yerine kendi emellerine hizmet edecek doğrultuda yönlendirerek sağlıyorlar. İşin acıklı tarafı ise saf cahillerin tüm bu olanların farkında olmaması, durumdan memnun olması ve aksi yönde hiçbir şey yapmaması.
Şimdi şöyle bir düşünce oluşabilir. Bilgisizliğin de kendi içerisinde seviyeleri vardır, belki sadece bir kaç seviye yukarıda yer alan cehaletin ile kendinden daha cahil gördüğün tabakaya eleştiri yazıyorsun. Kısmen doğrudur ancak burada önemli olan nokta bilgiye erişimin sınırı, bilgiye ulaşma isteği ve yönlendirilmenin seviyesi. Bu açıdan bakıldığında kişi kendine şu soruları sormalı;
- Bilgiye erişimim engelleniyor mu?
- Bilgiye erişmek istiyor muyum?
- Yeni bilgiye karşı direnç gösteriyor muyum?
- Fikirlerim birileri tarafından yönlendiriliyor mu?
Bu sorulara verilen cevaplar kişinin kendi değerlendirmesini sunacaktır.
Başlıkta söylediğim gibi cahil olmak kötü değildir. Amaç öğrenmekse ve kişi bilginin peşindeyse cehalet iyidir. Çünkü bu düşüncedeki insan kendisini cahil gördüğü sürece daha kaliteli bir bireye dönüşür. Fakat bildiğim tek şey hiç bir şey bilmediğimdir cümlesini samimiyetle kurmuyorsa, bilmediği konular hakkında safi içgüdüsel yorumlarla kendisini takdim edip bunu da yüceltiyorsa, daha da kötüsü bilgiye erişmek için hiç bir çabası yoksa; o insan kendisine,topluma ve tüm insanlığa zararlıdır.
